Stel een burgerforum in om knopen door te hakken over kerncentrales in Nederland. Dat advies heeft minister Rob Jetten woensdag gekregen.
Twee nieuwe kerncentrales wil Rutte IV zien verschijnen, staat er in het regeerakkoord. Een doorgehakte knoop. Maar het maatschappelijk welles-nietes houdt stand. Critici brommen, voorstanders juichen. In een poging die ogenschijnlijke patstelling te doorbreken kan het kabinet mogelijk een nieuwe middel benutten: een burgerforum.
Twee nieuwe kerncentrales wil Rutte IV zien verschijnen, staat er in het regeerakkoord. Een doorgehakte knoop. Maar het maatschappelijk welles-nietes houdt stand. Critici brommen, voorstanders juichen. In een poging die ogenschijnlijke patstelling te doorbreken kan het kabinet mogelijk een nieuwe middel benutten: een burgerforum.
Daarin krijgt een representatieve groep Nederlanders zitting. Deze kan dan inhoudelijk meepraten over de wenselijkheid van nieuwe kerncentrales bij het behalen van de Parijse klimaatdoelen en de eisen aan de centrales. De aanbeveling om zo’n burgerforum ‘in principe’ op te tuigen staat in een advies over kernenergie, dat de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) woensdag overhandigt aan minister Rob Jetten (klimaat en energie).
De D66-bewindsman meldde zelf eerder al dat hij oren heeft naar burgerfora, die als klankbord kunnen dienen bij beslissingen in de energietransitie. Hij vroeg de Tweede Kamer om steun. “In een burgerforum kan dieper worden gegraven naar motieven van mensen”, zo verklaart bestuurder Emmy Meijers van de Rli het advies aan Jetten.
Maatschappelijke thermometer“Er kan worden gekeken naar beweegredenen en ideeën achter het ‘voor’ of ‘tegen’ kernenergie”, aldus Meijers. Met die inzichten zou het kabinet beter kunnen besluiten wat het vervolgtraject wordt rond de beoogde twee nieuwe kerncentrales, een kabinetswens waar de energiesector vooralsnog niet erg voor te porren lijkt (tenzij het Rijk geld en garanties biedt).
De input van een burgerforum kan als maatschappelijke thermometer dienen, een basis voor besluitvorming. Het is niet realistisch om te verwachten dat een burgerforum, waar deelnemers na loting aan kunnen meedoen, tot één ultieme aanbeveling aan de politiek komt.
Hoe werkt een burgerforum?Een zogenoemd burgerforum is voor Nederland een vrij nieuw idee. Het doel is: groepen burgers directe inspraak geven, wat bijdraagt aan het draagvlak voor klimaatbeleid. Voor zo’n ‘klimaatberaad’ kan elke Nederlander een uitnodiging krijgen. Wie er precies mag meepraten wordt bepaald door een onafhankelijke loting. Dit moet representativiteit waarborgen. Eva Rovers van burgerinitiatief Bureau Burgerberaad zei daarover: “In een klimaatberaad praten ook mensen mee die twijfelen, die nu behoren tot de zwijgende meerderheid.” Dat is een verschil met de eerdere ‘brede maatschappelijke discussie’ over kernenergie, waarin mensen zichzelf konden aanmelden. Deelnemers in een forum, tientallen of honderden, formuleren samen slotconclusies.
Toch verwacht de Rli dat er een rode draad kan komen uit de raadpleging, of een kader. “Wat zijn bijvoorbeeld voorwaarden voor veiligheid, kosten en nucleair afval”, zijn punten waar deelnemers een idee over kunnen vormen. Volgens burgerinitiatief Bureau Burgerberaad (nummer 11 van de Trouw Duurzame 100 in 2021) is het vooral waardevol dat meer gematigde, gemiddelde personen gehoord worden, in plaats van alleen de spreekwoordelijke ‘schreeuwers’.
Eventueel geen kerncentrales?Een stuk of acht overlegsessies zijn er wel voor nodig als Nederlanders (ook leken, na loting uitgenodigd) over kernenergie in conclaaf gaan, denkt de Rli. Wetenschappers kunnen daarbij feiten aandragen, zodat burgers hun mening kunnen vormen. “Er kan binnen een burgerforum een flink debat plaatsvinden”, aldus Meijers. Deelnemers zouden niet over kernenergie (CO2-arm) moeten praten als geïsoleerd thema, maar over de totale toekomstige energiemix.
Meijers: “Als iemand daarin een bepaalde energiebron beargumenteerd niet wil, welke dan wel?” Het slotadvies van een burgerberaad kan volgens de Rli daarom in theorie ook luiden: doe toch maar niet, die kerncentrales. De vraag (ook als het forum adviseert: bouwen maar) is welk gewicht zo’n landelijk burgeradvies in de schaal zou leggen. Dat moet de politiek bepalen, aldus de Rli.
Meijers noemt twee buitenlandse voorbeelden van burgerberaden waarmee hij wil laten blijken dat de uitkomsten serieus genomen moeten worden. Als positief voorbeeld noemt het Rli-lid een burgerberaad in Ierland, waarvan de visies over abortus en het homohuwelijk als basis dienden voor een referendum.
Cherrypicking“Minder geslaagd was een burgerforum in Frankrijk.” President Macron polste daarmee de visie van bewoners over de energietransitie. Een deel van de uitkomsten stuurde hij niet mee naar het parlement. “Cherrypicking”, zo vat Meijers dat samen. Dat leverde kritiek op en teleurstelling over het nut van een burgerberaad.
De Raad voor de leefomgeving pleit ook voor consistentie in het beleid. “Minder grilligheid”, zo vraagt de adviesraad. Rli-voorzitter Jan Jaap de Graeff stelt vast dat kernenergie in de landelijke politiek soms hoog op de wensenlijst staat, om vervolgens weer jaren onderin de la te belanden.
“De ontwikkeling van kerncentrales vergt veel tijd en investeringen”, zegt De Graeff. Knipperlichtbeleid kan Den Haag zich niet permitteren als er een groter volume aan kernenergie in de toekomstige stroommix moet komen. Binnen enkele jaren moet de koers op hoofdlijnen vaststaan, aldus de Rli.
Menu