Komende woensdag bespreken de Provinciale Staten van Groningen het plan om te experimenteren met burgerberaden. Margriet Donker-van der Vinne is hiertegen. Volgens haar verrommelen experimenten met democratie ons openbaar bestuur.
Woensdag 14 december spreken de Provinciale Staten van Groningen over burgerparticipatie. Eén van de negen voorstellen om burgerparticipatie te verbeteren is om, naast de gekozen volksvertegenwoordiging, ‘te gaan experimenteren met burgerberaden, open space -methoden, deep democracy en andere democratische vormen’. Het doel van het experiment is om meer en andere mensen bij het maken van plannen te betrekken.
Hoewel het streven nobel is, zijn experimenten met burgerberaden een riskant plan. Ze hollen de bestaande lokale democratie uit en vergroten de kloof tussen inwoner en openbaar bestuur. En dat terwijl het vertrouwen in de overheid al zeer laag is.
Een burgerberaad is een groep van meer dan honderd mensen, die via loting worden uitgekozen. Deze groep mensen gaat naar aanleiding van een open vraag in gesprek en komt vervolgens met een advies. Vooraf moeten Provinciale Staten al duidelijk maken wat ze met dit advies zullen doen.
Mogelijk werken burgerberaden zelfs averechts
Voorstanders verwachten dat burgerberaden tot goede oplossingen en grotere participatie leiden. De effecten op participatie zijn echter onzeker en mogelijk werken burgerberaden zelfs averechts. Annemarie Kok, filosoof en docent aan de Rijksuniversiteit Groningen, betoogde eerder dit jaar in NRC welke keerzijden burgerberaden hebben. Drie van deze keerzijden vinden wij zwaarwegend in ons oordeel over burgerberaden.
Een groot verschil tussen burgerberaden en de bestaande democratie in Nederland is dat volksvertegenwoordigers nu worden gekozen door alle kiesgerechtigde burgers. Met hun stem geven kiezers het vertrouwen aan een volksvertegenwoordiger die hun visie kan representeren.
De samenstelling van een burgerberaad is niet representatief, maar wordt overgelaten aan het toeval. Niet elke willekeurige inwoner beschikt echter over de tijd, energie of talenten om in een burgerberaad duidelijk zijn stem te laten horen. Daardoor zullen sommige bevolkingsgroepen onvoldoende worden gehoord. In de representatieve democratie kunnen deze groepen zich laten vertegenwoordigen door iemand die voor hun belangen opkomt. Daardoor weegt in het stembureau de stem van elke inwoner wel even zwaar.
Grondwettelijke plicht
Gekozen volksvertegenwoordigers hebben de verantwoordelijkheid om alle belangen te wegen en de grondwettelijke plicht om zonder last te stemmen. Dat betekent dat ze zich niet mogen laten dwingen tot een bepaald standpunt, maar naar eigen overtuiging moeten stemmen.
Door vooraf vast te leggen wat met het advies van een willekeurig samengesteld beraad moet worden gedaan, leggen volksvertegenwoordigers zichzelf die last op. Als het advies haaks staat op hun eigen overtuigingen, moet een volksvertegenwoordiger ofwel stemmen mét last, of terugkomen op gewekte verwachtingen. Beide opties schaden het vertrouwen in de politiek.
En tot slot, niet in de minste plaats, verrommelen experimenten met democratie ons openbaar bestuur. Met een uitbreiding van burgerberaden en panels boven op de vele bestuurslagen die ons land al heeft, wordt nog minder duidelijk wie waarover gaat en waarom. Dat maakt besluitvorming minder transparant en demotiveert betrokken inwoners juist om te participeren.
Toukomstpanel
In Groningen hebben we met het Toukomstpanel van het Nationaal Programma Groningen een groots experiment met een burgerberaad achter de rug. Dit panel van gelote Groningers heeft vanuit 900 ideeën 36 projecten uitgekozen om 100 miljoen euro aan uit te geven. En hoewel dit panel – met slechts 20 leden – door velen als succesvol wordt bestempeld, bereiken ons ook de verhalen van Groningers die de besluitvorming als zeer ondoorzichtig hebben ervaren. Panelleden kunnen echter niet ter verantwoording worden geroepen zoals dat met gekozen politici wel het geval is.
Op het gebied van participatie is nog veel te verbeteren. Als inwoners eerder en meer betrokken worden bij de besluiten die worden genomen, kunnen die besluiten beter en zorgvuldiger worden. Maar dat betekent niet dat we beleidsmakers moeten laten experimenteren met het grote goed dat democratie heet. De introductie van burgerberaden is een vergaand voorstel dat het juist lastiger kan maken om beleid te beïnvloeden.
Met Provinciale Staten heeft Groningen al een beraad van burgers. Statenleden die meer burgerparticipatie willen, moeten er daarom niet voor kiezen om participatie elders te organiseren, maar moeten zelf meer de verbindende schakel zijn tussen inwoners en de provinciale overheid.
Margriet Donker-van der Vinne is lid van Provinciale Staten namens de ChristenUnie
Bron: Dagblad van net Noorden. Lees meer>