Het kabinet wil lessen leren van de corona-epidemie. Jolande Sap, de tegenhanger van Jaap van Dissel van het OMT, doet daarvoor een voorstel: stel burgerberaden in.
Jeroen den Blijker27 oktober 2022, 15:38De coronathermometer staat al wekenlang op standje twee, het aantal geregistreerde covidbesmettingen daalt lichtjes. En toen ze afgelopen zomer gevraagd werd om leiding te geven aan het Maatschappelijk Impact Team (MIT), dacht Jolande Sap zelfs nog even: “Corona? Is dat nu nog nodig?”
Maar let op, waarschuwen deskundigen: het virus is niet weg, kan muteren en dan alsnog hard toeslaan. We staan bovendien nog maar aan het begin van de herfst; de winter moet nog komen. Ook daarom was Sap vorige maand zo bezorgd in de Tweede Kamer, tijdens een technisch overleg. Het kabinet is volgens haar onvoldoende voorbereid op de zware scenario’s. “De gereedschapskist is nog lang niet op orde”, zegt ze ook nu. “Bijvoorbeeld omdat een helder plan ontbreekt voor de invoering van de politiek zo omstreden coronapas. Die pas is voor een groot deel van de cultuursector essentieel om sluitingen te voorkomen als het aantal besmettingen oploopt.”
Zo maakt ze zich nu ook zorgen over het ontbreken van iedere urgentie om de basismaatregelen na te leven. “Daarover moet meer en beter gecommuniceerd worden: ga je booster halen, was je handen, test jezelf bij twijfel en blijf thuis als je besmet bent. En leg vooral ook uit wat het belang daarvan is.”
De lockdown was een nachtmerrie voor jongerenWél is iedereen, ook het kabinet, duidelijk dat het allemaal béter moet bij een toekomstige, grootschalige virusuitbraak. Daarom is Sap met haar team van negen deskundigen aangesteld. Zij moeten het ‘burgerperspectief’ van toekomstige corona-maatregelen inbrengen, zodat het kabinet niet meer vooral vaart op de adviezen van het Outbreak Management Team van Jaap van Dissel.
Bij de coronabestrijding van de afgelopen jaren tekende zich bijvoorbeeld een scherpe belangentegenstelling af. Enerzijds was er het belang van het redden van mensen in acuut levensgevaar. Anderzijds waren er de belangen van de rest van de samenleving. Sap: “Het daarbij vinden van een balans, was echt een probleem. Dat zag je ook in andere landen.”
De lockdowns waren bijvoorbeeld een nachtmerrie voor jongeren. Die liepen mentale klappen op. Ook zorgden de lockdowns voor leerachterstanden en economische zorgen. De afgeschaalde zorg vertaalde zich in veel gezondheidsschade voor patiënten die nog langer op hun behandeling moesten wachten. Die uitgestelde zorg is nog steeds niet ingelopen. Sap: “Mijn vrees is dat als je je nu niet over die balans uitspreekt, je straks weer in de reflex belandt om toch vooral zoveel mogelijk levens te redden.” Voor politici is dit een lastig ethisch dilemma, in het huidige, gepolariseerde klimaat, erkent Sap. “Je zou voor de besluitvorming over coronamaatregelen willen weten, hoe de samenleving hiermee wil omgaan.”
Een burgerraad kan prima adviseren over lastige kwestiesIn zijn vorige maand verschenen advies stelt het MIT dan ook voor om met die samenleving in gesprek te gaan, middels burgerberaden. Deze groepen van honderdvijftig à tweehonderd burgers, uit alle lagen van de bevolking afkomstig en bij loting aangewezen, kunnen daar dan advies over uitbrengen.
“Burgerberaden lenen zich heel goed voor dit soort ingewikkelde kwesties”, meent Sap, die wijst op het Ierse burgerberaad over abortus maar ook het Zwitserse, over migratie. Kwesties die politiek muurvast zaten, maar waarbij het advies van een representatieve groep burgers de uitweg was. “Ook in Duitsland zijn hier op lokaal niveau goede ervaringen mee opgedaan. Voorwaarde is wel dat je zo’n beraad van goede informatie voorziet en dat je er tijd voor uittrekt. Zo kan je écht gemakkelijker buiten voor de hand liggende conclusies blijven.”
De vraag is natuurlijk of de politiek dit aandurft, zo gewend als die is aan haar eigen primaat. Niet voor niets komen referenda hier uiterst moeizaam van de grond. “Ja, voor de politiek is dit ingewikkeld”, beaamt Sap. “Maar ik weet dat er binnen de ministeries en in het kabinet mensen zijn die hier warm voor lopen.”
Pluspunt is wel, vervolgt ze, dat het maatschappelijk draagvlak voor een burgerraadadvies mogelijk groter is dan voor een opgelegde maatregel. “Het vereist inderdaad moed om dit te doen, maar ik ben ervan overtuigd dat het zal werken. En dan niet alleen in deze kwestie, maar ook in andere, sterk gepolitiseerde kwesties als het klimaatcrisis of energiecrisis.”
Bron: Trouw